Koliko dece treba imati: Da li postoji idealan broj dece u porodici? Koliko dece je savršen broj?
Da li postoji magična brojka koliko dece treba imati, odnosno šta smatra većina ljudi? Za nekog je ovaj broj 0, za nekoga 1, za nekoga 4 ili 5. Na ovu temu su rađena brojna istraživanja, neka od njih su pokazala da prednost u ličnoj sreći imaju roditelji sa jednim detetom, dok je druga studija pokazala da su to pak porodice sa četovoro i više dece. Kada ukrstimo sve te podatke, izvore različitih studija, ličnih mišljenja u anketama i opšte statistike, šta dobijemo?
U SAD-u skoro polovina stanovništva smatra da je idealna brojka 2, a 26% stanovništva smatra da je idealan broj 3. Iako se u svim zemljama Evrope stanovnici opredeljuju za 2 kao idealan broj, statistika je nešto drugačija. Prema Eurostatu u Evropskoj Uniji živi 47% porodica sa jednim detetom, 40% porodica sa dvoje dece i 13% porodica sa troje i više dece. Od ukupnog broja, 15% je porodica koje su sa jednim roditeljem.
Kako su se menjale ankete u SAD-u vezane za idealan broj dece?
Ideal koji se sada navodi u SAD-u o dvoje dece bio je potpuno drugačiji pre pola veka. Istraživanje iz 1957. godine pokazuje da je tada samo 20% Amerikanaca smatralo da je dvoje idealan broj dece, dok se 71% izjasnilo da je idealan broj troje i više dece. Smatra se da je ekonomija odigrala veliku ulogu u promeni stavova, ali i osnaživanje žena i porast broja razvoda brakova.
Osim ekonomije i porasta troškova izdržavanja dece, s godinama su ljudi shvatili da se troši i mentalno i fizičko zdravlje roditelja tokom godina odgajanja dece. Kako bi pružili i sebi i deci što kvalitetnije zajedičko vreme, ljudi su počeli da smanjuju uobičajen broj dece u tradicionalnim američkim porodicama.
Podaci iz 2018. godine pokazali su da 40% žena u SAD-u starosti od 43 do 52 godine ima manje dece nego što je želelo. Razlog tome su i kasnije odlučivanje na brak i potomstvo u poređenju sa prošlošću. Jedan deo žena je izrazio žaljenje i zbog toga što na kraju nisu uspele da se ostvare kao majke. Neusklađenost između očekivanja i dešavanja u realnosti je vidljiva širom planete u korist manjeg broja dece od očekivanog. Ipak, sasvim je razumljivo da ima i onih koji nisu želeli decu i sasvim su zadovoljni svojim izborom.
Mišljenje uspešnog ekonomiste o tome koliko dete treba imati
Brajan Kaplan, ekonomista i otac četvoro dece, ima svoju teorij. On smatra da je optimalan broj 4, odnosno da treba imati četvoro dece. Obrazloženje je izneo i u svojoj knjizi iz 2011. godine u kojoj navodi da se roditelji ograničavaju često brojem dece razmišljajući o tome da li imaju finansijske mogućnosti za vannastavne aktivnosti i privatne škole, a do to nije nikakva garancija za buduću zaradu i sreću u životu.
Kaplan još tvrdi i da mnogi ljudi roditeljstvo čine užasnim, a da su deca zapravo ispunjena, zabavna i da cela avantura može biti fantastično iskustvo za obe strane. Kaže kako nijedna sofisticirana matematika nije uspela da dovede do broja 4, ali da je to njegov subjektivni osećaj.
Pol dete i uzrast kao odrednica broja dece
Odlukom da imaju jedno dete, roditelji se odriču mogućnosti da dobiju i dete drugog pola, što se godinama preferiralo. Generalno u porodicama gde postoje deca oba pola, roditelji se ređe odlučuju da imaju još dece.
To što se roditelji osećaju nesrećno u početku, možda je splet niza faktora i ne znači da oni neće potpuno uživati u roditeljstvu kada dete bude raslo. Neki roditelji su izjavili da je roditeljstvo počelo da im donosi maksimalnu sreću tek sa decom u školskom uzrastu ili čak pubertetu.
Kada je nula dece najbolja opcija?
Kei Nomaguči, profesorka sociologije na Univerzitetu u Tokiju, kaže: „Bilo da imate jedno ili više dece, ona će uticati na različite aspekte vašeg života. Na to kako koristite vreme, novac, svoje emocije, razmišljanja i kako formirate svoj društveni status i mrežu – usresređeno na dete. Ako želite da uživate u životu koji je usresređen na odrasle, niste spremni da na neko vreme preusmerite svoj način života, volite skupe aktivnosti u slobodno vreme, želite da negujete intimne odnose sa partnerom, a da i vi i parner budete posvećeni svojoj karijeri, nula dece je tada najbolja opcija.“
Mnogi istraživači smatraju i da je prelaz između toga da uopšte postanete roditelj jedini radikalan i da je nakon toga to da li imate jedno, dvoje, troje ili više dece mnogo manja prekretnica.
Obzirom da su majke te koje nose dete u stomaku, jedine mogu da doje, dete prvih meseci ne zna da je razdvojeno od majke i najmirnije je u njenom zagrljaju dok sluša otkucaje srca, majke su i te koje godinama kasnije mogu bolje da prepoznaju različita stanja kod deteta. Srećom, praksa u mnogim evropskim zemljama se menja, pa očevi imaju pravo da izvesno vreme budu uz bebu i povežu se sa njom. Ipak, one su te koje obično podnose veći teret roditeljstva u prvim godinama, a neminovno roditeljstvo utiče i na karijeru oba posvećena roditelja naspram osoba koje nisu roditelji.
Jedna studija iz 2012. godine, čiji su autori bili skeptični prema generalizacijama da je većina roditelja euforična ili pak, nesrećna, otkrila je druge obrasce:
- biti roditelj je MANJE pozitivno iskustvo za majke i mlađe osobe, samohrane roditelje, one koji imaju decu i one koji žive u državama gde ne postoji plaćeno porodiljsko odsustvo, naspram toga,
- biti roditelj je VIŠE pozitivno iskustvo za one koji su u braku, očeve i one koji su postali roditelji kasnije u životu, kao i one koji imaju bolju socijalnu podršku države i sistema.
Koliko dece je idealan broj? Istraživanje OECD-a
Prema istraživanju OECD-a (Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj) zemalja sa dostupnim podacima srednji idealan broj dece za muškarce je nešto ispod 2,2, a za žene oko 2,3. Ova brojka varira širom sveta, pa je na primer u Irskoj 2,6 broj po izboru muškaraca, a 2,8 srednji idealan broj dece kod žena. Ovo je ujedno i najveća željena veličina porodice prema podacima OECD-a. Slede ih Estonija, Francuska, Belgija i nordijske zemlje.
Nasuprot tome, idealna veličina porodice prema mišljenju austrijskog stanovništva u svim starosnim kategorijama je ispod nivoa zamene stanovništva, odnosno manji od 2.
Ovo samo pokazuje da je optimalan broj zapravo vrlo individualan. Ne postoji magična brojka koja je idealna ili preporučena. Koliko dece treba imati zavisi samo i isključivo od ličnih preferencija svake porodice. Zavisi i od drugih faktora, kao što su: koliko par ima interesovanja za decu, da li ima više energije i spremnosti da se bavi decom, kakav im je materijalni status, da li imaju pomoć baka, deka ili nekog trećeg u okolini i šta oni smatraju idealnom opcijom i brojem dece. Ako par ima manje resursa, bilo da su oni emocionalni, finansijski ili društveni, najbolje je da imaju i manju porodicu.
Koliko dece treba imati: iz ugla deteta?
Do sada smo pričali o tome koliko dece treba imati iz ugla roditelja, a šta je sa optimalnim brojem iz ugla deteta? Koliko je braće i sestara potrebno za sreću?
Braća i sestre se često svađaju, ali njihov međusobni odnos uglavnom pozitivan i podržavajući. Postoje dokazi da braća i sestre poboljšavaju društvene veštine i da dobri odnosi sa braćom i sestrama mogu biti u vezi sa boljim zdravljem u starijoj dobi. Kada ima više braće i sestara, moguće je da bude manje obrazovanja zbog preraspoređivanja resursa, međutim i to zavisi od početnog kapirala, ali najveća promena je između nule i jednog deteta, u odnosu na više dece.
Sa druge strane, u Srbiji gde postoji mogućnost besplatnog školovanja, finansije ne moraju da igraju ključnu ulogu. Ono što je sa druge strane dilema, uzimajući u obzir naše školstvo, jeste koliko je vremena potrebno da bi se posvetilo pomoći detetu oko učenja i domaćih zadataka na adekvatan način. Posebno uzimajući u obzir da je neophodno odvojiti svakodnevno vreme sa decom i mimo učenja.
Mnogi sociolozi smatraju da teorija o podeli resursa nema smisla jer deca koja imaju brata ili sestru imaju tendenciju da se dalje školuju jedni uz druge više od jedinaca. „Razvodnjavanje“ resursa nije tako jednostavno, napominju oni. Na primer: roditelj odjednom može sa decom da igra društvenu igru, gleda film ili čita knjigu nezavisno od toga da li ima jedno ili više dece. Kada roditelji mogu da se oslone na zajednicu, oni se i odlučuju na više dece. Pročitajte: Da bi se odgajalo dete, potrebno je selo – ali šta ako nemate zajednicu?
Demografi kažu da je idealno da na svaka žena ima u proseku 2,1 dete kako bi broj stanovnika planete ostao nepromenjen. Više: Na planeti živi 8 milijardi ljudi, u Srbiji drastičan pad stanovništva, a kakve su prognoze?
Broj dece u porodici – Literatura:
- OECD Family Database – https://www.oecd.org/els/family/SF_2_2-Ideal-actual-number-children.pdf
- Eurostat – Households with children in the EU: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/EDN-20190601-1
- The Atlantic – https://www.theatlantic.com/family/archive/2019/05/optimal-best-number-of-children/588529/
Tekst “Koliko dece treba imati?” objavljen: 8. maj 2023. godine, ažuriran: 29. marta 2024. godine
