Skraćen grlić materice u trudnoći

Skraćen grlić materice nije tako retka pojava u trudnoći, a smatra se da je grlić skraćen kada je kraći od dva centimetra. Problem nastaje kada je grlić i otvoren više od 2,5 cm, te je tada uglavnom potrebna terapija i strogo mirovanje. Važno je da pratite uputstva i preporuke lekara, da redovno odlazite na preglede i pridržavate se terapije i saveta koje dobijete kako bi trudnoću doveli do poslednjeg meseca.

Postoji mnogo faktora koji mogu uticati na prevremeni porođaj, ali skraćen grlić materice je jedan od ključnih razloga.

Zašto se skraćuje grlić materice?

Kratak grlić materice može dovesti do cervikalne insuficijencije(*1), odnosno ranog širenja grlića materice koji može dovesti do gubitka trudnoće ili prevremenog porođaja. Prevremenim prođajem se smatra svaki porođaj pre 37. nedelje trudnoće. Blagovremenim uočavanjem problema i adekvatnom terapijom ovaj problem se nekada i u potpunosti može sanirati, a porođaj odložiti.

Prevremeni porođaj ima određene faktore rizika i mogu se javiti brojne komplikacije uključujući bebu sa malom težinom na rođenju, krvarenjem na mozgu i trajnim invaliditetom.

Društvo za materinsku-fetalnu medicinu izveštava da je rizik od prevremenog porođaja kod žena sa skraćenim grlićem materice šest puta veći kod žena sa jednim fetusom, odnosno osam puta kod žena sa blizancima u odnosu na žene koje nemaju skraćen grlić materice u trudnoći. (*2)

Skraćen grlić materice u trudnoći: simptomi i dijagnoza

Lekari često mere dužinu grlića materice prilikom ultrazvučnog pregleda u ranoj trudnoći, dok posle prelaze na ultrazvučne preglede “preko stomaka”. Ako posumljaju na skraćen grlić materice, trebalo bi da redovno vrše vaginalno merenje grlića materice ultrazvučnom sondom jer je to najpouzdanije merenje grlića materice. (*3)

Skraćenim grlićem materice se smatra grlić kraći od 25mm, odnosno između 2 do 3 centimetara i sve kraće od toga. Ako žena ima istoriju skraćenih grlića materice, pobačaja i prevremenih porođaja, važno je izvršiti preventivni pregled merenja grlića materice.

Kratak grlić materice – lečenje

Postoje dve mogućnosti lečenja skraćenog grlića materice:

1. Serklaž

Moguće je da će lekar preporučiti da se uradi serklaž. To je šav na grliću materice koji smanjuje rizik od gubitka trudnoće i prevremenog porođaja. Najbolje je serklaž uraditi ranije u trudnoći, između 14. i 16. nedelje. Ova intervencija obično omogućava ženi da nosi bebu do kraja trudnoće. Više: Serklaž u trudnoći

2. Progesteron

Ipak, iako je serklaž jedna od čestih opcija, postoji studija iz 2017. godine koja pokazuje da li je ipak druga metoda poput korišćenja vaginalnog progesterona efikasniji izbor. (*4) Progesteron se može primenjivati u supozitorijama (oralno ili vaginalno) i injekcijama. Kod nas se, pak, nekada koristi često i bespotrebno, ali kada je zaista potreban, onda je i vrlo efikasan. Prema jednoj studiji, on smanjuje rizik od porođaja pre 33. nedelje za 44%. (*5)

Zbog čega dolazi do skraćivanja grlića materice?

Jedan od mogućih razloga jeste da je grlić materice kraći od prosečnog, da žena ima malformaciju materice kao što je pregrađena materica, ali i:

• ima ranije rađenu operaciju grlića materice,
• povrede grlića materice ili materice tokom prethodnih porođaja,
• žene koje puše cigarete imaju povećan rizik od skraćenog grlića materice,
• vaginalne infekcije i upale grlića materice mogu biti uzrok,
• kao i mali razmak između dve trudnoće.

Žene koje su već imale prevremen porođaj imaju veći rizik od ponovljenog prevremenog porođaja.

Zašto su redovni pregledi važni za skraćen grlić materice?

Većina žena ne zna da ima skraćen grlić materice, pa će biti potrebno da to utvrdi lekar prilikom pregleda. Trudnica bi trebalo da obavesti lekara, ako primeti neke promene, ali i o prethodnoj istoriji svog lečenja i eventualnih prethodnih trudnoća i porođaja.

Koliko često se javlja skraćen grlić materice i koliko često zbog njega dolazi do prevremnog porođaja?

Skraćenje grlića materice u trudnoći je značajan faktor rizika za prevremeni porođaj. U Evropi, pretermni porođaji se dešavaju u oko 7-8% svih trudnoća. Skraćenje grlića materice, definisano kao dužina grlića manja od 25 mm pre 24. nedelje trudnoće, značajno povećava rizik od prevremenog porođaja. Studije pokazuju da skraćenje grlića materice može povećati rizik od prevremenog porođaja do četiri puta.

Skraćenje grlića materice javlja se kod oko 1-2% trudnica. Za žene koje su u prethodnim trudnoćama imale prevremeni porođaj, rizik je veći, a tretmani poput progesteronske terapije i serklaža mogu biti preporučeni za smanjenje rizika od prevremenog porođaja.

Cervikalno skraćenje je značajan faktor rizika za prevremeni porođaj. Studije pokazuju da oko 30% do 40% prevremenih porođaja može biti povezano sa skraćenjem grlića materice. U Evropi, učestalost prevremenih porođaja iznosi oko 5-10%, a skraćenje grlića materice značajno povećava rizik od takvih ishoda.

Da bih vam bolje prikazao ove podatke, napravio sam grafički prikaz koji prikazuje koliko često se žene porode ranije zbog skraćenog grlića materice:

1. Učestalost skraćenja grlića materice: Oko 1-2% svih trudnoća.
2. Procenat prevremenih porođaja uzrokovanih skraćenjem grlića materice: Oko 30-40% svih prevremenih porođaja.

Kada se odmah treba javiti lekaru, ako imate skraćen grlić materice?

• Ukoliko se pojavi vaginalno krvarenje.
• Ako se jave simptomi porođaja, poput pravih kontrakcija.
• Ukoliko sumnjate na pucanje vodenjaka.
• Ne osećate pomeranje bebe ili vam se čini da se manje pomera.

Lečenje skraćenog grlića materice je najefikasnije ako počne da se sprovodi pre 24. nedelje trudnoće i trudnice često imaju nekomlikovan porođaj nakon toga. Serklaž i progesteron mogu da pomognu da se odloži vreme porođaja dajući fetusu vremena za razvoj, kako bi što više napredovao.

Nekada postoji i druga strana, odnosno mana uzimanja prevelikih doza progesterona tamo gde to nije potrebno jer žene imaju problem sa otvaranjem grlića na samom porođaju.

Literatura:

1. _{MNT: Short cervix: During pregnancy and causes – https://www.medicalnewstoday.com/articles/short-cervix , mart 2020. godine}
2. _{Society for Maternal Fetal Medicine: The role of routine cervical length screening inselected high- and low-risk women for pretermbirth prevention – https://www.ajog.org/article/S0002-9378(16)30112-0/pdf , septembar 2016. godine}
3. _{Hindawi: Can Transabdominal Scan Predict a Short Cervix by Transvaginal Scan? – https://www.hindawi.com/journals/ogi/2017/3035718/  april 2017. godine}
4. _{NCBI: Cervical stitch (cerclage) for preventing preterm birth in singleton pregnancy – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6481522/ jun 2008. godine}
5. _{NCBI: A blueprint for the prevention of preterm birth: vaginal progesterone in women with a short cervix – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4151573 septembar 2014. godine}

_{Objavljen: 4. april 2012. godine, ažuriran: 21. maj 2025. godine}